چای کنیایی در سبد گیلان؛ از شایعه تا واقعیت

19 مهرماه امسال باود که یونس رنجکش مدیرکل هماهنگی امور سرمایه گذاری و اشتغال استانداری گیلان از راه اندازی مجدد کارخانه فرآوری چای شرکت کنیایی در لاهیجان خبر داد و احیاء و فعالیت مجدد کارخانه فرآوری و بسته بندی چای کنیایی ها در لاهیجان را موجب بهبود صنعت بسته بندی و رونق اشتغال منطقه عنوان کرد.
البته سرمایه گذاری شرکت کنیایی و راه اندازی کارخانه در سال ۱۳۸۱ اتفاق افتاد و قرار بود فعالیت این شرکت در حوزه فراوری و بسته بندی چای داخلی و خارجی باشد که البته چند سال بیشتر طول نکشید زیرا کارخانه مذکور به دلایل مختلفی از جمله مشکلات عدم تامین مواد اولیه (چای) تعطیل شد.
به گفته معاون سرمایه گذاری استانداری گیلان بازگشت این شرکت کنیایی به گیلان در سال ۹۹ با حضور هیات کنیایی به سرپرسی استاندار بومت در گیلان کلید خورد که سپس محموله ای به وزن یکهزار تن چای، از لاهیجان به آن کشور صادر شده بود که زمینه تبادل محصول چای بین ۲ کشور را آغاز کرد.
حال بازگشت دوباره این شرکت به صنعت فرآوری چای گیلان( لاهیجان)در فضای رسانه ای و مجازی استان به شیوه های مختلف مورد قرار گرفت و گمانه زنی های بسیار تبدیل به شایعاتی درباره حضور مجدد این شرکت کنیایی مستقر در شهرستان لاهیجان گردید.
محور اصلی این شایعات را واردات چای کنیایی به گیلان و بسته بندی آن به نام چای لاهیجان و سپس فروش در بازار کشور تشکیل می دهد که واکنش های را در میان مردم و چایکاران به همراه داشت. برخی حضور کنیایی‌ها در صنعت چای استان را زمینه واردات چای خارجی و آفریقایی و توزیع آن در بازار با برند ایرانی و لاهیجان تعبیر کردند.
خبرنگار ما برای راستی آزمایی شایعات مطرح شده پیرامون حضور مجدد سرمایه گذاران کنیایی در گیلان به سراغ مسئولان رفت تا ابعاد مختلف این موضوع بیش از پیش آشکار شود.
تفاوت چای شمال با چای کنیایی
در همین ارتباط رئیس سازمان چای کشور با بیان اینکه چای کنیا در فرهنگ مصرف ایرانی ها جایگاهی ندارد، گفت: چای کنیایی کاملا متفاوت با چای شمال به خصوص چای گیلان است و این تفاوت فقط به طعم و عطر آن خلاصه نمی شود.
حبیب الله جهانساز جایگزینی چای کنیایی به جای چای گیلان را غیرممکن دانست و اظهار داشت: چای کنیا از نوع سی تی سی(CTC) معروف به کله مورچه ای است اما چای تولید داخلی از نوع ارتودوکس است که فرهنگ و ذائقه مردم ایران به این نوع چای گرایش دارد و کاملا نیز قابل تفکیک است.
وی با بیان اینکه برنامه اولیه تاسیس این کارخانه برای بسته بندی و فرآوری بوده است، گفت: این کارخانه به عنوان صنایع غذایی و آشامیدنی مجوز گرفت که بسته بندی و فرآوری صرفاً مربوط به چای نیست و محصولات غذایی و آشامیدنی ها را نیز شامل می‌شود.
به گفته رئیس سازمان چای کشور این واحد تولیدی در موضوع مربوط به چای قرار بود تا فرآورده های همچون نوشابه چای را تولید کند که البته هنوز به مرحله تولید نرسیده است.
جهانساز با بیان اینکه چای داخلی از رونق و استقبال خوبی در بین ایرانیان برخوردار است، گفت: در حال حاضر واحدهای تولیدی داخلی چای در کشور فعال هستند که چای ایرانی را با برندهای خود بسته‌بندی و صادر می‌کنند.
وی ادامه داد: بنابراین با فعالیت کارخانه کنیایی آسیبی به کیفیت و هویت چای ایرانی وارد نمی شود؛ ضمن اینکه طی ۶ ماه نخست امسال واردات چای کنیایی را به کشور نداشته ایم و چای وارداتی که به لاهیجان آورده اند چای ارتودکس یا چای سیاه است.
 
تولید داخلی پاسخگوی مصرف داخلی نیست
نماینده مردم شهرستان های لاهیجان و سیاهکل نیز با بیان اینکه چای شمال از کیفیت مرغوب و بی رقیبی برخوردار است، گفت: نیاز مصرف چای کشور ۱۰۰ هزار تن در سال است اما فقط ۳۰هزار تن آن در داخل کشور تولید می‌شود و برای تامین مابقی نیاز کشور لازم است واردات صورت گیرد.
رسول فرخی با اشاره به حواشی همچون واردات چای کنیایی به گیلان اظهار داشت: به علت فشارهایی که برای فعالیت این کارخانه وجود داشت، سرمایه گذار این واحد تولیدی ۱۰ تن واردات انجام داد تا این کارخانه را فعال کند.
وی اظهار داشت: براساس آمار ارائه شده طی یکسال اخیر یکهزار و ۱۸ تن چای از ایران به مقصد کنیا صادر شد اما از کنیا فقط ۴۰۰ تن چای وارد کشور شده است اما همین میزان هم خوشایند کشاورزان نیست.
چای گیلان را بهتر بشناسیم
برای شناخت و تمیز بهتر چای ایرانی با چای خارجی، ابتدا باید چای خالص ایرانی را به خوبی بشناسیم. چای ایرانی مرغوب، محصولی ۱۰۰ درصد طبیعی و بدون هیچگونه رنگ‌ افزودنی، اسانس و مواد معطر شیمیایی است. اما همانطور که می‌دانید در چای خارجی اسانس مصنوعی و رنگ اضافه شده است. از این رو می‌توان به تفاوت چای ایرانی و خارجی و نحوه تشخیص آن پی برد.
چای ایرانی برخلاف چای خارجی در مناطق سردسیر کاشته می‌شود، نیاز به سمپاشی ندارد، بنابراین محصول تولید شده ارگانیک است. کشت چای در شمال ایران در مزارع شهرهای لاهیجان، فومن، لنگرود، املش، رودسر در استان گیلان و رامسر و تنکابن تا شهرستان چالوس در استان مازندران انجام می‌شود.
یکی از روش‌های ساده تشخیص وجود رنگ‌ مصنوعی در چای ایرانی یا خارجی، انجام آزمون آب سرد است، به این صورت که یک چای مرغوب و طبیعی که هیچ گونه رنگدانه شیمیایی به آن اضافه نشده است وقتی درون آب سرد ریخته می‌شود پس از گذشت زمان، آب را رنگی نخواهد کرد. اما بارها مشاهده کرده‌اید که چای کیسه‌ای و یا چای نمونه‌های خارجی به راحتی حتی در آب سرد هم رنگ می‌دهد.
همچنین یکی دیگر از نشانه‌های وجود مواد شیمیایی (معطر کننده‌ها و رنگدانه‌ها) در چای، کدر شدن چای و تیره شدن رنگ فنجان چای در اثر گذر زمان است. چای خارجی که دارای مواد معطر شیمیایی است، پس از نیم ساعت یا یک ساعت به دلیل واکنش با محیط پیرامون، رنگ آن به سمت تیرگی و سیاهی میل می‌کند، که یکی از نشانه‌های بارز تفاوت چای ایرانی طبیعی با چای خارجی است.
طعم و مزه چای ایرانی اصل، یک مزه خاصی دارد که نمی توان گفت تلخ است؛ به عبارت دیگر، می گویند که طعم آن گس می باشد. درواقع، گس، تلخ نیست بلکه، طعم دهان را شبیه طعم خرمالو یا به نارس می کند ولی، چای خارجی به خاطر تلخی بیش از حدی که دارد، حس بسیار نامطلوبی به انسان دست می دهد و طعم دهان را بسیار تلخ می کند.
البته باید این نکته ر نیز اضافه کرد که محصول چای شمال ایران در سه فصل بهار و تابستان و پاییز تولید می‌شود و به محصولاتی که در فصل بهار تولید می‌شود چای بهاره یا چین اول می‌گویند. چای بهاره، بدون اینکه مواد افزودنی به آن اضافه شود، رنگ خوبی داشته و طعم و عطر بسیار دلنشینی دارد. برگ‌های جوان چای در فصل بهار، اصلاً تلخ نیستند بلکه کمی گس هستند و به همین دلیل بیشتر به دل چای‌خوردها می‌نشیند.
اما چای که در فصل تابستان و به خصوص در فصل زمستان برداشت می‌شود، کیفیت بالایی ندارد، تلخ است، رنگ کمتری دارد و به همین دلیل مورد استقبال مردم قرار نمی‌گیرد.
چای یکی از محصولات استراتژیک و مهم در بخش باغبانی است و برگ چای تنها محصول باغبانی کشور است که به دلیل مصرف عام و روزمره جزو کالاهای اساسی کشور قرار گرفته است.
استان های گیلان و مازندران بیش از ۵۰ هزار خانوار چایکار و حدود ۲۸ هزار هکتار باغ چای دارد که حدود ۹۰ درصد باغ های چای در استان گیلان و ۱۰ درصد آن در استان مازندران واقع است.