چالش‌‌های صنعت لبنیات پس از حذف ارز ترجیحی

اوایل بهار سال ۱۳۹۷، دولت با توجه به افزایش نرخ ارز و با هدف کنترل قیمت کالاهای اساسی، ارز ترجیحی را تعریف کرد. با گذشت زمان، برخی کالاها از فهرست دریافت ارز خارج شدند و در نهایت اقلامی از جمله گندم، جو، ذرت، سویا، روغن خام و دانه‌های روغنی در فهرست باقی ماندند. تخصیص ارز ترجیحی پیامدهای منفی از جمله قاچاق کالا به کشورهای همسایه، فساد و کاهش رقابت‌‌پذیری فعالیت‌‌های اقتصادی را به همراه داشت. بنابراین به دلیل پیامدهای منفی تخصیص ارز ترجیحی مجلس دولت را مکلف به حذف این ارز کرد. مطابق با قانون بودجه سال ۱۴۰۱، ارز ترجیحی حذف و قیمت نهاده‌های دامی بر اساس ارز نیمایی اعلام شد. با حذف ارز ترجیحی، صنعت لبنیات با چالش‌‌هایی مواجه شده است که از جمله مهم‌ترین چالش‌‌ها افزایش بهای تمام شده محصولات لبنی ناشی از افزایش شیر خام است. در ادامه به بررسی تفصیلی چالش‌‌های پیش رو در صنعت لبنیات پس از حذف ارز ترجیحی خواهیم پرداخت.

 

با حذف ارز ترجیحی قیمت نهاده دامی افزایش و به دنبال آن بهای تمام‌شده شیر خام تولیدی در دامداری افزایش یافت که این موضوع سبب افزایش بهای تمام شده محصولات لبنی در کارخانه‌های تولیدی شده است. حدود ۷۰ درصد از بهای تمام شده شیر خام تولیدی در دامداری‌‌ها، مربوط به نهاده دامی و همچنین در واحدهای تولیدی، حدود ۷۰ درصد از بهای تمام‌شده مربوط به شیر خام است.

 

از دیگر چالش‌‌های مهم در این صنعت، کمبود نقدینگی دامداری‌‌ها و بنگاه‌های تولیدی است. دامداری‌‌ها و شرکت‌‌های لبنی باید از حمایت کافی جهت تامین نقدینگی برخوردار باشند. نادیده گرفتن این مساله می‌تواند بنگاه‌های تولیدی اعم از دامی و لبنیاتی را به تعطیلی بکشاند و در نتیجه موجب بیکاری تعداد زیادی از نیروی کار جوان و فعال در جامعه شود.

 

واردکنندگان فعال مواد اولیه و بسته‌‌بندی را با ارز ۴۲۰۰۰ریالی وارد و تامین می‌کردند و میزان سرمایه در گردش‌‌شان کفایت می‌کرد. اما در حال حاضر با حذف ارز ترجیحی، واردکنندگان توان تامین و واردات این مقدار از مواد اولیه و بسته‌‌بندی را نداشته که این موضوع می‌تواند شرکت‌‌های تولیدی را با کاهش ظرفیت یا تعطیلی خطوط و بحران‌‌های مالی شدید دیگر مواجه کند.

 

با توجه به حذف ارز ترجیحی و افزایش هزینه‌های ناشی از آن در صورت عدم جبران این حذف، سرمایه‌‌گذاری در بخش دامداری و فرآوری به‌شدت کاهش یافته و حتی ممکن است به کاهش تولید شیرخام و محصولات تولیدی در کشور منجر شود.

 

این موضوع یکی از چالش‌‌های بسیار مهم ناشی از حذف ارز ترجیحی در کشور است. به دلیل افزایش قیمت شیر خام و هزینه‌های مترتبه و همچنین تشدید قیمت در محصولات لبنی و افزایش بهای تمام‌‌‌شده این محصولات، قدرت رقابت در بازارهای صادراتی به‌شدت کاهش یافته و به مرور زمان و در صورت ادامه روند، منجر به حذف حضور در بازارهای صادراتی خواهد شد.

 

به دلیل افزایش هزینه‌های سربار و تامین شیر خام با قیمت بالا و همچنین افزایش بهای تمام‌شده محصول، برخی یا تمام محصول تولیدی شرکت در حاشیه زیان قرار گرفته و شرکت تولیدی از لحاظ اقتصادی با چالش‌‌های فراوانی مواجه خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به قدرت خرید مردم برای خرید محصولات لبنی گران ناشی از حذف ارز ترجیحی به مرور زمان سهم بازار داخلی نیز کاهش خواهد یافت.

 

از آنجا که حذف ارز ترجیحی تاثیر مستقیم بر افزایش بهای تمام‌شده محصولات لبنی دارد، در نهایت این موضوع منجر شده است که با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی به‌شدت کاهش یابد. همچنین در چشم‌‌انداز و سند سال ۱۴۰۴ میزان سرانه مصرف ۱۶۰ کیلوگرمی برای هر فرد ایرانی لحاظ شده است، این در حالی است که بر اساس داده‌های آماری کشور در حال حاضر میزان سرانه مصرف حدود ۸۰ کیلوگرم است که قطعا باید برنامه‌‌ریزی‌‌های لازم صورت گیرد.

 

با توجه به ابلاغ حذف ارز ترجیحی در قانون بودجه ۱۴۰۱ و چالش‌‌هایی که صنعت لبنیات با آن مواجه شده است، پیشنهادهایی برای جلوگیری از هر گونه ضرر و زیان به صنایع کشاورزی، دامپروری و تبدیلی کشور و سلامت جامعه ارائه شده است: جبران و پرداخت مابه‌‌التفاوت حذف ارز ترجیحی به واحدهای تولیدی در راستای افزایش تولید محصولات با بهای تمام‌شده پایین‌‌تر و حضور فعال در بازار داخلی و صادرات و در نتیجه رونق اقتصادی. عدم مداخله‌‌گری دولت در بازار با استفاده از قیمت‌‌گذاری دستوری. مداخله‌‌گری دولت در بازار می‌تواند مشکلات عدیده‌‌ای از جمله عدم توانایی تامین مالی شرکت‌‌های لبنی، سرکوب رقابت بین شرکت‌‌های لبنی و کاهش کیفیت محصولات لبنی را به وجود بیاورد.